Goed (?) boos

De laatste tijd staat er weer zo’n vader langs het voetbalveld, die herhaaldelijk boos doet op zijn zoontje. Bijna elke training is het raak met kritiek, gedreig, felle blikken en boze woorden. Ik kan me daar zo kwaad om maken. Ik zie het joch bang worden voor zijn pa. Ik heb me heilig voorgenomen er binnenkort wat van te zeggen.

Toch kan ik wel wat met zo’n man. Misschien wel makkelijker dan met gelovigen die zogenaamd nooit boos zijn. Die hebben soms een verward idee dat boosheid slecht is. Deze verwarring heeft zich zelfs in onze taal genesteld: ‘kwaad’ en ‘boos’ kunnen een affectieve betekenis hebben (zoals in ‘ik ben kwaad op je’) of een morele (zoals in ‘goed en kwaad’). De morele betekenis van woedewoorden is zó geassocieerd met duisternis (‘de Boze’) en slechtheid (‘het Kwaad’), dat we er mede daardoor moeilijk aan ontkomen om de emotie-betekenis van de woorden als positief te zien.

Onbeheerste boosheid – drift, woede, kan dodelijk zijn. Maar de opvatting dat boosheid slecht is, en het wegwerken van dat soort gevoelens, is ook een sluipmoordenaar. Het maakt boosheid tot een onbespreekbaar gevoel of een nare eigenschap. Het leidt tot oppotten en binnenshuis afreageren. En tot een vicieuze cirkel van uitbarstingen, schaamte en schuld en zelfkritiek. Relaties lijden eronder. En bijgevolg gaan we het zelfs moeilijk vinden om te begrijpen wat de (vele) Bijbelteksten betekenen die gaan over Gods woede.

Ergens terecht dat we moeite hebben met boosheid. Het kán ook makkelijk leiden tot agressie, zonde, destructie. Niet voor niets schrijft Paulus ergens dat we woede en drift en vloeken en schelden moeten opgeven. Maar er bestaat ook gezonde boosheid: boosheid die beschermt of bekrachtigt wat waardevol is. Als je je impulsieve neiging beheerst en stilstaat bij wat er achter je boosheid zit – dan kun je iets goeds ontdekken. Bijvoorbeeld dat je krachtig wilt opkomen voor de liefde die je hebt. Of krachtig grenzen wil stellen tegen onrecht. Zoals de spreukenschrijver zegt: waak vooral over je hart, het is de bron van je leven.

Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die boosheid effectief uiten, de volgende stappen toepassen:

1. Let op je lichaam, je houding, en ga na of je iets dwars zit.

2. Ga na door wie of wat dat komt dat je iets dwars zit.

3. Kies òf je je boosheid wilt uiten, en zo ja: een goed moment om het te uiten.

4. Laat horen dat je boos bent en waarom.

5. Let op de reactie van de ander.

Succes ermee. Oefening baart kunst.