Waardering ontvangen: moeilijk maar prettig

‘Daarvan ga je naast je schoenen lopen’, zeggen mensen die moeite hebben om complimenten te ontvangen. Zo ook Mirjam, een aardige oudere vrouw. Ze heeft altijd gegeven: van harte gezorgd voor haar kinderen en andere mensen om haar heen. Als ik vraag wat ze zo moeilijk vindt aan ontvangen, zegt ze: ‘Ik voel me dan zo ongemakkelijk, weet me geen houding’. Veel mensen herkennen hier wel iets in. We voelen ons ongemakkelijk als iemand ons een compliment geeft. Als het gericht is op wat we goed gedaan hebben, is het nog tot daar aan toe. Maar als de waardering onze persoon betreft, neemt het ongemak exponentieel toe. 

En dan beginnen de defensieve stuiptrekkingen. Een paar bekende reacties zijn: minimaliseren ( ‘nou, dat valt wel mee hoor’), verschuiven (‘eigenlijk heeft een ander er veel meer voor gedaan’), rationaliseren (‘nou ja, je doet je best’), veralgemeniseren (‘dat zou iedereen doen in die situatie’) of vergeestelijken (‘het is allemaal dankzij Gods genade’). Deze reacties klinken bescheiden of vroom, maar zijn een symptoom van gebrek aan ontvankelijkheid voor waardering.

Wat maakt het zo moeilijk om waardering toe te laten? Vaak is het angst of schaamte. Dit is gemakkelijk te ontdekken door de defensieve reactie te verhinderen. Zo kun je tegen iemand die een compliment afdoet, zeggen: ‘Nu wimpel je de waardering weg. Maar als je dat niet doet – hoe voelt het eigenlijk voor je om waardering te krijgen?’ Grote kans dat je dan iets te horen krijgt over ongemak, bang zijn, schaamte of misschien schuldgevoel. Dat blijkt ook bij Mirjam het geval. Zij is bang naast haar schoenen te gaan lopen als ze waardering toelaat. Bang dat ze trots wordt - en daar kan ze zich bij voorbaat al schuldig om voelen. Ik reageer op Mirjams angst en schuldgevoel door te zeggen dat ze juist met angstig en defensief gedrag naast haar schoenen loopt. Door niet eerlijk te zijn over haar behoeften, maar zich uit de naad te werken voor anderen, loopt ze juist naast haar schoenen. Door te erkennen wat ze goed doet, kan ze oprecht zichzelf zijn en stevig in eigen schoenen staan. 

Wat doorgaans nodig is voor iemand met gebrekkige ontvankelijkheid, is: 1. Let goed op wat de ander aan waardering uit. 2. Kijk die ander daarbij aan. 3. Houd even op met afweerreacties, maar laat de waardering tot je doordringen. 4. Misschien voelt het compliment wat ongemakkelijk, maar ergens voelt het vast ook prettig. Laat merken dat je het fijn vindt. Dan is de waardering aangekomen en geworden tot gedeelde vreugde.